Демонот од Бело Брдо

Непознати страници за Прилеп 1920-1941

Ова е вистинската приказна за Василие Трбиќ, човек што меѓу двете војни, повеќе од две децении, палеше и гаснеше низ прилепската чаршија.

Незадоволен со учителскиот позив, Василие Трбиќ заминува во Света Гора, каде што се закалуѓерува. Зошто токму во Света Гора и зошто се закалуѓерува, тоа е тајна што треба да се одгатне… Еден ден, тој ја симнува мантијата, зема пушка в раце и станува четнички војвода во прилепскиот крај: крвави траги остануваа каде што минуваше неговата чета… По 1918 година, тој се настанува во Прилеп, каде што со години е пратеник, доверливо лице на полицијата, феудален самодржец во прилепското село Браилово, голем производител на тутун. и над сѐ – демагог и политикант, корав експонент на големосрпскиот хегемонизам и забележана фигура во интригантските игри на дворот на Караѓорѓевиќевците… А едно време беше и министер за аграрна реформа.

Постарите прилепчани уште го паметат: пргав, забележлив човек, брз на јазикот, уште побрз во постапките – кога тоа ќе му одговараше, но итер како лисица и претпазлив како змија, што никогаш не си ги покажува нозете во друга прилика. Можеше човек со него да говори со часови и часови, и пак да не дознае што овој човек, секогаш педантно облечен и со

Гетсиманија

ВЕЛИКИ ЧЕТВРТОК

ГЕТСИМАНИЈА

Преку исушеното корито на Кедронскиот поток, Господ и Апостолите преминале молчејќи. И во Гетсиманија влегле молчејќи. Тоа бил истиот пат, по кој е извршено свеченото влегување на Спасителот во Ерусалим. Маслиновата градина, која била заградена со ѕид, била поприлично голема. Во градината влегле на главната врата. До овој момент, сето Свое време Господ им го посветувал на Своите ученици и на Своето дело. Сега за тоа настапило крај. Сѐ што требало да им каже – им кажал. Дури сега нашол време малку да размислува за Себе; дури сега, во оваа ноќна тишина, со Него, со сета своја тежина завладеала помислата на смртта, која можела секој момент да настапи. И Богочовекот морал да го плати својот долг заради човечката природа, не како Бог, туку како човек. Евангелистите сведочат: „Се замисли и почна да тагува, па им рече: Душата Ми е смртно нажалена: останете тука и бидете будни! И штом се оддалечи малку, падна на земја и се молеше, за да го одмине овој час, ако е можно; и велеше: Ава, Оче! Сѐ е можно за Тебе, отклони ја од Мене оваа чаша“ (Матеј 26: 37-39;  Марко 14: 33-36; Лука 22, 42). Учениците јасно го слушнале Неговото ридање. „Во деновите на Својот земен живот – говори апостол Павле – Он со силен вик и солзи упати молби и молитви кон Оној, Кој можеше да го спаси од смртта“ (Евр. 5: 7).

И наеднаш, исчезнал спокојот кај учениците. Децата, дури и во време на несреќа, долго време можат да бидат весели. Но, кога одеднаш ќе почне да плаче таткото или мајката, ни тие повеќе не можат да се воздржат. Истото се случило и со учениците. Не гледајќи на ужасните претскажувања, до овој момент тие ја чувале храброста, зашто го гледале спокојството и увереноста на својот Учител. Но, кога Он почнал „да тагува и плаче“, тогаш и нив ги опфатил ужас. Зарем да умре? Ова страшно прашање како некаква нерешлива гатанка ги притискала до неиздржлива тежина нивните срца. Оваа ноќ, ни еден светол зрак не паѓал во нивните души, за да им покаже заради што мора да умре нивниот Учител, врз Кого тие ги полагале сите свои надежи. Како може Он да биде Спасител на народите, кога Бог, како што се гледа, го напушта во најголемата несреќа? Сѐ, сѐ е пропаднато! Таквото мрачно очајување со оловна тежина, го притискало и

Pitao sam malog puža, da mi svoju kuću proda…

„PITAO SAM MALOG PUŽA DA MI SVOJU KUĆU PRODA…“

„Sad je jesen, noć je hladna
Bar me pusti da prespavam…“

Во прекрасниот авторски текст за Шабан Бајрамовиќ – „Кој беше Шабан Бајрамовиќ“, Ѓорѓе Матиќ прераскажал една интересна анегдота од снимањето на песната „Pitao sam malog puža“ (Шабан Бајрамовиќ и Moстар Севдах Реунион), a настанот бил забележан и на видео запис и до скоро бил необјавен:

„Постои видео снимка, за која се надевам дека еден ден ќе се појави некаде (снимката се појави пред некој месец и истата е објавена на почетокот на текстов), а која е направена во текот на работата на Шабановиот повратнички албум со бендот Мостар Севдах Реунион. Шабан ја снима една од своите ретки песни на српски јазик, издвоена во сѐ, во и онака, издвоениот репертоар. Таа песна е „Pitao sam malog puža“, која е исполнета со еден немилосрден, постојан ритмички „кец“, каков што имаат севдалинките. Над непроменливото отчукување на пулсот на бендот, Шабан изведува серија на вокални бравури, за кои не се знае дали се технички или емотивно потешки, преку шестминутното развивање на тажалката, за тоа како на комар („на карти, на барбут“), ги изгубил сите пари.

Шабан пее во состојба на една апсолутна концентрација, како „столб од светлина“, како што еднаш Ален Гинзберг ја опишал концентрацијата на младиот Боб Дилан на сцената; пее со затворени очи и типично искривено лице – во едно тајно братство на овие физички гестикулации. Шабан пее маестрално како „soul shouter“ од некој протестантски хор од Луизијана, како фламенко солист од Андалузија, како пакистанскиот qawwali мистичар Нусрет Фатех Али Кан. Преку карактерот на Словените и Ромите, во песната е прикажана една блиска, антропоморфна слика, во која ликот (Шабан) разговара со

Вистината за случајот Балабан

„Овде лежу тела

наших милих синова

Благоја Л. Балабановић,

ђак VI раз. ђим. рoђен 13/III/1904 г.

убит подло од својих другова

саученика 15/IV/1922 г. у

цвету своје младости и

брат Ђорђе рођен 15/III/1920 г. + 4/V/1932

оставиши у вечиту тугу

оца и мајка“

Овие деца не беа скриени, околу нив постојано беа скротените момчечки мечти. Овие деца беа лишени од дрскост и примамливи заблуди, но жедни за правда, за слобода, за живот…

Овој епитаф над нивниот гроб сведочи дека и денес се убави и млади, невини, зашто одамна тие не го мерат ниту времето, ниту постоењето. А во едно такво бегство, трчаме и ние, кои сме сѐ помалку…

Родени чедни, родени невини, со лист од смоква, но грди облеки им облекоа подло, зашто нивниот момчешки сон беше насликан со кист, не знаејќи дека пред нив е само време за збогум, време проштално…

Две Голготи

ДВЕ ГОЛГОТИ

Голгота е премногу важна, особено денес, заради својата привлечност. Сенката на Крстот сѐ повеќе се појавува од неонската расвета на нашите градови. Луѓето никако не можат да се одделат од Крстот на Голгота. Земјата постана нова Голгота, или поточно, место на нови Голготи, а всушност, постојат две Голготи: Голгота без Христа и Голгота со Христа.

ГОЛГОТА БЕЗ ХРИСТА

Тоа е…

Голгота на уживања, која раѓа досада;

Голгота на материјализам, кој води во бесмисла;

Голгота на страсти кои задоволуваат, но не заситуваат;

Голгота на врева и бука, кои оставаат празни срца;

Голгота на атомска бомба, која би ја заменила војната, но се заканува на целиот живот;

Голгота на напредок само за оние, кои имаат корист од

Проповед на Преображење

ПРОПОВЕДНИЧКИ ДЕО

Проповед на Преображење

Петръ рече ко Јисусови: Господи, добро есть намъ здѣ бити” (Мат. XVI, 4).

Поб. браћо,

Кад је преблаги Бог стварао свет, излио је највећу љу бав и милост на љубимца свога човека. Поклонивши му нарочиту пажњу и створивши га по слици и прилици својој, он му показа и нарочиту своју милост тиме, што му даде земљу за станиште украшену сваковрсним лепотама да се њима наслађава душа човечија и пуну разноврсног богаства, које ће служити за потребу човечију и живот људски чинити пријатним. Све је дакле створено за добро човека, јер поглед наш може се наслађавати прекрасним погледима, укус и мирис слатким и миришљавим плодовима и цвећем, слух дивном хармонијом звука, том заносном химном, којом и живе ствари и мртви метал славе свога Творца и Господа. Свуда, где год се окренемо, бр. моја, видимо на земљи милост и издашност Божју, којом нас је обасула и рекао би, да човек нити има шта, нити треба да жели, нити пак може себи чак ни да замисли што савременије, што лепше, него што је живот у прекрасним појавама природе која га окружава и за који му је Бог дао и способност да га разуме и ужива.

Па ипак браћо ми видимо нешто сасвим противно. Ма како човек да живи добро овде на земљи, ма каква лепота да окружава, он је способан да тежи и човек тежи другој лепоти, лепоти и красоти несравњено много вишој, духовној, нематеријалној, тежи лепоти и красоти небесној.

О томе нас браћо уверава и еванђелска повест која нам излаже догађај који је повод празновању данашњег великог и светлог празника Преображења Господа и Спаситеља нашег, и најјачи доказ тежње човечије к небу и лепоти која тамо влада. Чујте само браћо: „После шест дана узе Исус Петра и Јакова и Јована и поведе их на

Православието во Андора

ПРАВОСЛАВИЕТО ВО АНДОРА

Местоположба: Андора или Кнежество Андора (каталонски: Principat d‘Andorra,француски: Andorre, шпански: Principado de Andorra) е парламентарно кнежество во југозападна Европа. Малата држава, која што се наоѓа на источниот дел од Пиринеите, се граничи на север и на исток со Франција, а на запад и на југ со Шпанија. 

Површина: Со вкупна површина од само 468 км², Андора е една од најмалите држави во светот.

Број на население: Според пописот од 2016 година, Андора брои 77.280 жители.

Официјален јазик: Каталонски.

Религија: Популацијата на Андора воглавно припаѓа на римокатоличката вера (88,2%). Нивни заштитник е Пресвета Богородица од Мериксел. Иако не е официјална државна религија, Уставот признава посебен однос со Римокатоличката црква, нудејќи некои посебни привилегии за таа група. Други христијански деноминации, кои се регистрирани во Андора се: Англиканската црква, Црквата на обединување, Новоапостолската црква и Јеховините сведоци. Малата муслиманска заедница главно се состои од северноафриканските емигранти. Постои мала заедница на Хиндусите и Бахајците, а приближно живеат и околу 100 Евреи во Андора.

Куса историја на државата: Територијата на денешна Андора во античко време припаѓала на Римската империја, а главни центри за романизација на оваа територија во тоа време биле денешните градови Сан-Јулија-да-Лориа и Ескалдес. Во периодот од V-VIII век оваа територија влегла во состав на кралството на Западните Готи. Во почетокот на IX век територијата била опседната од Шпанската марка, основана од Карло Велики. Неговиот син, императорот Лудовик Благочестивиот, во 819 година на Андорците им ја подарил „Големата хартија на слободата“, како награда за храброста, која тие ја покажале во времето на битките со Маврите.

Основањето на Андора се поврзува со одбраната на Западна Европа од арапското навлегување во VIII век. Во текот на долгогодишната опсада на Шпанската марка, андорската територија претставувала важно упориште на

Свети Вилигиз, архиепископот на Мајнц

СПОМЕН НА СВЕТИОТ ВИЛИГИЗ, АРХИЕПИСКОПОТ НА МАЈНЦ И РЕГЕНТОТ НА СВЕТАТА РИМСКА ИМПЕРИЈА, ЧИЈ СПОМЕН ЦРКВАТА ГО СЛАВИ НА 23 ФЕВРУАРИ

(940-1011; латински: Willigisus)

Свети Вилигиз[1] е роден во 940 година во Шјонинген.[2] Како младо момче, даден бил на воспитување и образование кај учителот Волколд, воспитувачот и советникот на принцот Отон II. Истакнатите способности на Вилигиз му дозволиле да напредува во кариерата при кралскиот двор, па во 969 година тој го заменил својот учител во учителската должност. По две години бил избран и поставен за канцелар на Германија. Во 975 година бил ракоположен за епископ, а папата Бенедикт VII го назначил за свој легат и го поставил за архиепископ на Мајнц.[3]

По смртта на Отон I, управувањето со државата го презел неговиот син Отон II, а свети Вилигиз бил поставен за негов советник и најдоверливо лице. Во 983 година имал чест да биде во придружба на Отон III во Ахен, за време на неговото крунисување. По смртта на императорот, бил регент на Империјата, управувајќи истовремено со вдовицата и мајката на починатиот крал. Во 996 година патувал во Рим и учествувал во изборот на папата Григориј V, кој станал прв германски папа во историјата на римскиот епископски трон. По смртта на Отон III, Вилигиз му дал безрезервна поддршка на Хенрих II во борбата за императорскиот престол.

Свети Вилигиз успешно ја консолидирал својата политичка активност со црковната. Тој бил успешен канцелар на Германија во време на четворица императори, а нему му припаѓа и најголемата заслуга во легитимизацијата при предавањето на императорската власт. Како канцелар, тој премногу се вложил во заштитата на источните граници на Империјата од нападите на Словените, а исто така и во културниот и економскиот развој на градот Мајнц и регионот. Без разлика на мрачниот период, низ кој поминувало папството, Вилигиз постојано бил на страната на тесните врски со Рим.

Во областа на црковниот живот, архиепископот на Мајнц грижливо се трудел околу зацврстување на црковната структура на германската земја, како и на мисионерството. Тој заседавал со Франкфуртскиот собор, кој во 1007 година го основал Бамбергското епископство, ги решил најважните прашања околу подобрувањето на религиозното образование и ја поддржал монашката реформа. Благодарение на неговите заложби, успеал да издејствува видниот црковен деец Адалберт Прашки да го натера да се врати од Рим во Прага. Како мисионер, свети Вилигиз успеал да испрати проповедници на христијанството во скандинавските земји.

Свети Вилигиз претрпел вистинска загуба, кога во 1009 година целосно изгорел прекрасниот соборен храм во Мајнц, кој бил изграден по негова иницијатива и со негови средства, а пожарот избувнал само по неколку дена од осветувањето. По две години од овој трагичен настан, свети Вилигиз блажено се упокоил, а храмот по неколку години бил возобновен. Споменот на овој светител, Православната Црква го празнува на 23 февруари според Јулијанскиот календар.

---

[1] Вилигиз = верен.

[2] Шјонинген (Schöningen) е град во Германија и реонски центар, со местоположба во федералната земја Долна Саксонија. Влегува во состав на реонот Хелмштет и денес има околу 13.000 жители.

[3] Мајнц (Mainz) е град во Германија и престолнина на федералната земја Рејнланд-Пфалц. Денес има околу 200.000 жители.

Сите народи ќе се соберат пред Него…

СИТЕ НАРОДИ ЌЕ СЕ СОБЕРАТ ПРЕД НЕГО…

Уметничките и книжевните претстави на Страшниот суд и пеколот, особено оние од средниот век, немаат многу допирни точки со евангелската концепција за пеколот, заснована на Христовото учење. Имено, во својата проповед за Страшниот суд, Христос зборува за блажените, за оние кои го примаат „Царството подготвено од основањето на светот“, и за проклетите, оние кои одат во „вечниот оган“. Блажени се оние кои нахрануваат гладни, им даваат вода на жедните, го гостат туѓинецот, облекуваат гол, ги посетуваат болните и затворениците, а проклети се сите оние кои не правеле такви дела. На прашањето, што му го поставиле и двајцата, подеднакво збунети, а кое гласи: „Кога (не) ти го направивме сето тоа?“, Христос одговара: „Вистина ви велам: кога (не) сте го направиле на еден од најмалите од овие мои браќа, вие (не) ми го направивте тоа ни мене.“ Значи, просто и едноставно, проклети сме и во пеколот сме, кога не гледаме и не помагаме конкретни личности, нашите најмали браќа/сестри, ближните на Божјиот Син.

Но, да се вратиме за момент на сцените што ги спомнавме. Во нив јасно се гледа заборавањето на Бога, кое најпрвин започнува со заборавањето на човекот, заборавањето на пораката на Христовото учење, кое нагласува дека, целиот свет е содржан во еден човек и дека спасението на еден човек, без разлика на неговата религија, раса, пол, положба и возраст претставува спас на целиот свет, на целиот космос. Кога игнорираме еден човек, а милиони се игнорираат пред нас секој ден, ние го игнориравме целиот свет. Не постои цена што би можела да се плати за жртвата на еден човек, заради опстанок на некоја група, држава, империја, политички или економски систем. Цената на спасувањето на овој свет, неговата вкупна вредност, се определува со тоа, дали сме подготвени, или не, да сториме сè за да помогнеме само на еден човек, само на еден од најмалите Христови браќа, а тоа е речиси секој човек кој е загрозен, на кој му треба нашата помош и заштита.

Една од низата шокантни слики од бегалската криза, најшокантна за мене лично, е сцената на родител како го фрла своето дете во рацете на еден војник, кој е од другата страна на бодликавата жица. Тоа е сцена на незадржлив очај и, би рекол, бесмислена надеж. Со еден збор, слика на човекот. Сето човечко знаење, сета свест, сета вера, некако избледува пред оваа слика. Повторно, не ми останува ништо друго освен да се вратам на Светото писмо, бидејќи истата слика постои во него со векови. Раскажувачот вели дека, според заповедта на фараонот, секое машко дете од еврејскиот народ требало да биде погубено. Жената Еврејка, за да му го спаси животот на детето, го ставала детето во лулка и го пуштала по реката, со навидум бесмислена надеж дека некој ќе го најде и ќе го нахрани. На ум ми доаѓаат сликите од моќниот Нил и сите оние страшни ѕверови што живеат во него. Но, напуштеното дете го нашло и го одгледало детето на својот прогонител, ќерката на фараонот. Таа го именуваше Мојсеј. Продолжението на приказната е добро познато. Накусо, Мојсеј, роден од очајната мајчинска надеж и љубовта на ќерката на фараонот, го порази фараонот одвнатре, среде неговата империја, ослободувајќи цел народ кој со сила и страв го држел во ропство.

Многу луѓе, потресени од секојдневните безмилосни настани во светот, ќе се запрашаат како да се спротивстават на немилите настани или што да прават со тоа? Сепак, колку и да звучи чудно, судбината на светот се решава овде и сега. Можеме, повторувам, декларативно да ги осудиме политичарите кои носат погрешни одлуки за судбината на еден народ, но тоа нема да ни помогне ако не сфатиме дека покрај нас, сега и овде, еден од Христовите „мали“ секогаш стои, и дека ако не го видиме, проблемот е во

Човека најискрено го љубиме, кога го љубиме заедно со неговите недостатоци…

„Зашто, гладен бев и Ми дадовте да јадам; жеден бев и Ме напоивте, стра­нец бев и Ме примивте; необлечен бев и Ме облековте; болен бев и Ме посетивте; во затвор бев и дојдовте кај Мене“.

Пријателството не може да се одржи без меѓусебен реципроцитет. Љубовта не го бара тоа, не го претпоставува. Љубовта е повеќе од пријателство, кое произлегува доколку кај него се појават нерационални мотиви и постапки. Ближен ни е секој, кому можеме да му направиме добро, а тоа значи секој човек. Пријатели имаме неколку, но сите ни се блиски.

Кога стоиците бараат дека за пријателот мора да се умре, тие ненамерно воведуваат нешто повеќе од пријателството: ЖРТВА, која не може да постои без надрационален став кон оној, за КОГО или заради ШТО се прави жртвата. Жртвата не се објаснува само рационално, а без неа исчезнуваат многу вредносни односи меѓу луѓето.

Цицерон чувствувал дека не може да има пријателство без љубов. А еден поет вели: „Човека најискрено го љубиме, кога го љубиме заедно со неговите недостатоци, ама и кога го сакаме ТОКМУ поради неговите недостатоци“. (Јован Дучиќ)